สีจากธรรมชาติเท่าที่เรารู้จักกันมาก็มีมากมายหลายชนิด แต่ที่ไม่ค่อยมีใครพูดถึงก็มี เปลือกมังคุด นี่แหละ
มีอยู่วันหนึ่ง ผู้เขียนได้มีโอกาสฟังเทปธรรมะของพระอาจารย์คึกฤทธิ์ โสตถิผโล จากวัดนาป่าพง คลองสิบ อ.ลำลูกกา,จ.ปทุมธานี ท่านได้กล่าวถึงชีวิตในเพศบรรพชิตและพระธรรมวินัยจากพระพุทธเจ้าถึงเรื่องการใช้ผ้าจีวรของพระภิกษุ มีความตอนหนึ่งที่สะดุดความสนใจของผู้เขียนเป็นอย่างมาก นั่นคือ เรื่องการย้อมผ้าจีวรจากสีธรรมชาติ เช่นแก่นไม้ต่างๆ (อาทิ แก่นขนุน เป็นต้น) และเปลือกมังคุด จึงได้ทราบต่อมาว่า การใช้เปลือกมังคุดย้อมผ้านั้นได้คุณสมบัติที่ดีมากอีกชนิดหนึ่งและสามารถทำได้ง่ายโดยไม่ต้องใช้ความร้อนให้เปลืองเชื้อเพลิงเลย แต่มีข้อเสียคือ มังคุดจะมีผลผลิตตามฤดูกาลเท่านั้นเอง ขั้นตอนในการทำต่อไปนี้เป็นการทดลองทำตามวิธีการของผู้เขียนเองซึ่งก็นับว่าได้ผลตามที่ได้คิดเอาไว้ ส่วนวิธีการของพระที่ท่านใช้ทำจริงๆนั้นผู้เขียนจะหาโอกาสไปกราบนมัสการเรียนถามท่านพระอาจารย์คึกฤทธิ์แล้วค่อยนำมาเล่าให้ฟังในโอกาสต่อไป
แกะเนื้อมังคุดกินไปก่อน ห้ามเอาไปทำทั้งที่มีเนื้อข้างในนะครับ อิอิ
อุปกรณ์ที่ใช้
เปลือกมังคุดก่อนแกะเนื้อชั่งได้ 1.3 กก.,ครก, กาละมัง,
ผ้าฝ้ายสีขาว 30 x 40 ซ.ม., กระชอน, น้ำสะอาด 2 ลิตร,เกลือป่น 1 ช้อนชา
เด็ดขั้วที่เปลือกออกให้หมด
แล้วใส่ครกตำทีละอย่ามากเพราะจะตำยาก
ตำพอแหลกอย่าให้ถึงกับเหลว
ที่ตำแล้วอยู่ด้านขวามือ ด้านซ้ายยังไม่ได้ตำ
ตำหมดแล้วเติมน้ำทั้งหมดลงไปแล้วแช่ทิ้งไว้ราว 2 ชั่วโมง
จึงขยำกากเปลือกมังคุดเพื่อให้สีออกมามากที่สุด
ครบสองชั่วโมง (หรือนานกว่านี้ก้ยิ่งดี) ขยำๆอีกครั้งหนึ่ง
แล้วบีบแยกกากออกจากน้ำให้มากเท่าที่จะทำได้(เหมือนคั้นกะทิ)
แล้วไปกรองแยกกากออกให้หมด
จะได้สีที่สกัดออกมาเป็นชมพูอมส้มสวยงามมาก
ใส่เกลือป่นที่เตรียมไว้ทั้งหมดคนให้เกลือละลาย
แล้วจึงนำผ้าฝ้ายสีขาวที่เตรียมไว้จุ่มลงไปในน้ำสี
คลี่ผ้าออกเพื่อให้สีติดเนื้อผ้าอย่างทั่วถึงและขยำผ้าเบาๆ
แช่ผ้าทิ้งไว้1-2ชั่วโมง เพื่อให้สีติดมากขึ้น
แล้วจึงนำผ้าขึ้นมาบิดน้ำออก นำไปตากโดยไม่ต้องล้างน้ำ
ผ้าที่ผ่านการย้อมแล้ว 1 ครั้ง
พระอาจารย์คึกฤทธิ์ ท่านเล่าต่อไปอีกว่า ผ้าที่ย้อมจากสีธรรมชาตินี้มีข้อเด่นคือ ยิ่งฃักไปใช้ไป สีจะยิ่งเข้มขึ้น และเมื่อซักตากแดดแห้งแล้วผ้าจะมีกลิ่นหอมตามธรรมชาติ นี่แหละ ภูมิปัญญาของบรรพชนชาวไทยที่น่ายกย่องเป็นอย่างยิ่ง
หมายเหตุ.- เมื่อวันที่ 26 สค 52 ได้มีโอกาสไปทำบุญที่วัดนาป่าพง จึงได้ถือโอกาสกราบนมัสการเรียนถามท่านพระอาจารย์คึกฤทธิ์ ถึงเรื่องการย้อมผ้าจากเปลือกมังคุด ท่านได้เมตตาให้ข้อมูลเพิ่มเติมมาดังนี้ครับ
"การย้อมควรนำผ้าลงย้อมในน้ำสีจากเปลือกมังคุดโดยไม่ต้องกรองเอากากออกก่อนก็ได้ และต้องขยำผ้าให้ทั่วและนานๆหน่อยเพื่อให้สีติดอย่างทั่วถึงแลว้จึงนำไปผึ่งแดดให้แห้ง ก่อนจะนำกลับไปย้อมซ้ำ และสามารถเพิ่มปริมาณเปลือกมังคุดลงไปในน้ำเดิมได้เพื่อให้สีเข้มขึ้น ส่วนกากที่ติดมากับผ้า เมื่อผ้าแห้งแล้วก็สบัดผ้าหรือเอามือลูบๆออกก็ได้"
อาจย้อมซ้ำอีกหลายๆครั้งหากต้องการสีที่เข้มมากๆ ที่สำคัญก่อนการย้อมในครั้งต่อไป ผ้าต้องแห้งแล้วทุกครั้งเพื่อให้ได้สีที่ติดทน ในการย้อมผ้าจีวรของพระนั้นต้องย้อมถึง 15-16 ครั้ง จึงจะได้ความเข้มของสีตามต้องการครับ
Admin. 25/05/2555
